Kanserli hücre davranışının moleküler temelleri

KANSERLİ HÜCRE DAVRANIÞININ MOLEKÜLER TEMELLERİ APOPTOZ ÜZERİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Prof. Dr. Semra KOÇTÜRK

Apoptoz fizyolojik şartlardaki çok hücreli organizmalarda, hem gelişim sırasında hem de gelişimini tamamlamış organizmaların homeostazının sağlanmasında istenmeyen hücrelerin yok edilmesi için evrimleşmiş karmaşık bir mekanizmadır. Apoptoz veya Tip I hücre ölümü, oldukça sıkı kontrol mekanizması ile hücre sayısını kontrol eden ve hasarlı hücrelerin ortadan kaldırılmasını sağlayan mekanizmadır. Bu nedenle tümör hücrelerinin çoğalmasının baskılanmasında çok önemli rol almaktadır. Apoptoz mekanizması potansiyel zararlı hücrelerin yok edilmesi görevini üstlendiğinden pek çok hastalık ile de yakından ilişkilidir. Aşırı apoptoz, fazla hücre kaybı nedeniyle iskemik ve nörodejeneratif hastalıklara sebep olurken, yetersiz apoptoz otoimmün hastalıklara ve kansere neden olmaktadır. Fizyolojik süreçte büyüme faktörlerinin hücreye ulaşamaması veya hücrenin oksidatif stres, hipoksi, iyonize radyasyon, UV ya da ilaç uygulamaları gibi farklı etkenlerin etkisinde kalması sonucunda oluşan hasarlı hücrelerin yok edilebilmesi için apoptotik mekanizma tetiklenmektedir. Morfolojik olarak apoptoz süreci; plazma membranının tomurcuklanması, membranda bulunan fosfotidil serin kalıntılarının membranın dış yüzeyine yönelmesi, hücre büzüşmesi, kromatin kondenzasyonu ve hücre içeriğinin çoklu membran kaplı parçacıklar halinde dağılarak komşu hücreler ve fagositler tarafından yutulmasını kapsayan bir süreçtir. Morfolojik değişimler, hücresel bütünlük ve canlılık için gerekli olan polipeptidlerin proteolitik yıkımı ile gerçekleşmektedir. Yıkım süreci spesifik sistein proteazlar grubu enzimler olan kaspazların aktive olması ile meydana gelmektedir. Apoptotik hücre ölüm mekanizmasında hücre içi bileşenlerin membran ile çevrilmiş apoptotik parçacıklar halinde çevre dokuya dağılması önemlidir. Bu nedenle nekrotik hücre ölüm mekanizması ile hücre içi bileşenlerin çevre dokuya dağılması sonucunda meydana gelen enflamasyon oluşmamaktadır. Günümüzde kanser tedavi stratejilerinin temel araştırma konularından biri; apoptoz mekanizması bozulmuş, sürekli proliferasyona uğrayan kanser hücrelerinin spesifik olarak yok edilmesini hedefleyen, apoptotik proteinlerin veya sinyal yolaklarının tetiklenmesini sağlayan tedavi stratejileri ile hücreyi apoptoza sürüklemektir.

Tam metin için tıklayınız