İnflamatuar medyatörlere toplu bir bakış

İnflamatuar medyatörlere toplu bir bakış
Filiz Kuralay, Zahide Çavdar

Genel Tıp Derg 2006;16(3):143-152

İnflamatuar doku yanıtı oluşturulmasında aracılık eden kimyasal medyatörlerden, ilk keşfedilen histamin olmakla birlikte, sayıları giderek artmaktadır. Medyatörler, hasarlı dokudan, hücrelerden veya plazmadan köken alan çeşitli kimyasal maddelerdir. Genel özellikleri:
İnflamasyon sürecindeki lökosit olayları
1- Plazmadan köken alanlar (örneğin: komplemanlar) biyolojik aktivitelerini kazanmak için bir dizi proteolitik değişiklikler geçirirler. Hücreden köken
alan medyatörler normalde intrasellüler granüllerde (örneğin: histamin mast hücrelerinde) bulunur; ihtiyaç olduğunda salgılanır veya bir uyarıya karşı yeniden sentez edilirler (örneğin: prostaglandinler).
2- Aktive edilince ve hücreden salınınca bu medyatörlerin çoğu kimyasal değişikliğe uğrar (örneğin: araşidonik asid metabolitleri) veya enzimler tarafından inaktive edilir (örneğin: kininaz bradikinini inaktive eder).
3- Hemen tümü hedef hücrelerdeki spesifik reseptörlere bağlanarak aktivite gösterirler.
4- Bir kimyasal medyatör hedef hücreye etkiyerek ikincil medyatör çıkışını uyarabilir. Bu ikincil medyatörler başlangıçtaki medyatörlere benzeyebilir veya aynısı olabilir. Bununla birlikte karşıt aktivite gösterebilirler. Spesifik kimyasal medyatörler aşağıda sınıflandırılmıştır:
1- Vazoaktif aminler: Histamin, serotonin
2- Plazma proteazları:
a) Kininler: Bradikinin, kallikrein
b) Kompleman sistemi: C3a, C5a, C5b-9
c) Koagülasyon-fibrinolitik sistem:
fibrinopeptidler ve fibrin yıkım ürünleri
3- Araşidonik asid metabolitleri:
3-1- Siklooksigenaz yolu (prostaglandinler, tromboksanlar, endoperoksitler),
3-2- Lipoksigenaz yolu [lökotrienler, hidroperoksieikozatetraenoik asid (HPETE), hidroksieikozatetraenoik asid (HETE)],
4- Lökosit ürünleri: Lizozomal proteazlar, serbest oksijen radikalleri,
5- Trombosit Aktive Eden Faktör (TAF)
6- Sitokinler
7- Büyüme faktörleri
8- Diğer medyatörler”